فضای نو شهری در شوشتر نو امروز
شهرک شوشتر نو در همجواری شهر شوشتر، از جمله شهرهای جدید الاحداث است، که با هدف بهبود وضعیت اقتصادی و گسترش شهر شوشتر برنامه ریزی ساخت و طراحی آن صورت پذیرفت.
شهر تاریخی شوشتر در طول تاریخ دستخوش تغییرات بسیاری بوده است. تغییراتی بسیار که موجب بحران های اقتصادی و اجتماعی بسیاری گردید. لذا احداث کارخانه ای گشت و صنعت نیشکر (از حدود نیم قرن پیش)، که موجب رونق اقتصادی شهر گردید، عامل مهمی در عمران و آبادانی شهر محسوب می شد. از این رو طرح اسکان کارگران با دیدگاه ساماندهی بهتر فعالیت های اقتصادی، نقش تعیین کننده ای در آینده شهر شوشتر ایفا می نمود.
اسکان کارگران شرکت کشت و صنعت کارون، به عنوان عملکرد اصلی این شهرک، منظور گردید و طراحی فضاهای ستی و عملکردهای خدماتی عمومی مورد نیاز، سرلوحه شکل گیری و ظطراحی شهرک قرار گرفت.
همجواری شهر تاریخی شوشتر با این پروژه موجب گردید که طراح از این پتانسیل تاثیر پذیرد و با توجه به ایده اصلی شکل گیری مبنی بر طرح توسعه شهر شوشتر، الگوی شهرهای بومی منطقه همچون شوشتر و دزفول را مورد مطالعه قرار دهد.
تاثیرپذیری از الگوی معماری سنتی ایران، شکل پذیری از محدودیت های اقلیمی، بهره گیری از ویژگی های فنی - بومی منطقه خوزستان، مبانی طراحی شهری و الگوهای ستی را شکل داد. استفاده از الگوهای بومی در طراحی بافت شهری، معماری مسی، موتیوهای معماری و تکنیک های اقلیمی از ویژگی هایی است که طراح بخوبی به آن پرداخته است.
بررسی ویژگی های این طرح، عامل اشراف به غنای ارزشهای این شهرک می باشد، چرا که اکنون در زمانه ای به سر می بریم که شناخت چنین مجموعه هایی به غنای مبانی معماری و شهرسازی ما می افزاید.
کیفیت های فضای شهری در شوشتر نو
عموما اینگونه می پندارند که در طراحی یک شهر یا شهرک مکان های زیستی از ساختمان ها، پارکینگ ها، خودروها، . مهم ترند. در دهه های گذشته در دوران مدرنیسم در سراسر دنیا اکثر فعالیت های مربوط به طراحی و ساخت مکان های زیستی در قالب شهرک، معطوف به ساخت عناصر منفرد یعنی ساختمانها بوده است.
طراحان معمولا به مجموعه ای از ساختمانها می اندیشند که مسیرهای عبور و مرور ما بین آنها شکل می گیرد. مجموعه ای از عناصر مجزا که کل منسجم و واحدی را تشکیل نمی دهد. در حالیکه امروزه نظریه های شهرسازی تغییر کرده و توجه بیش از حد به عناصر منفرد را کنار گذاشته اند و به کل واحد می اندیشند.
مبانی طراحی شوشتر نو به عنوان یک شهر معاصر از این تفکر بهره برده است. در حقیقت هدف اصلی طراح، تعریف عناصر و فضاهای معماری در انسجام با فضاهای عمومی (میادین) و شبکه های دسترسی عمومی است.
منازل مسی در قالب واحدهای همسایگی تعریف شده اند و میادین و معابر به تفکیک استفاده کننده (پیاده یا سواره) با پوشش های گیاهی، ساباط ها، کفسازی های خاص و اسامی ویژه هویت گذاری شده اند.
حتی به منظور ایجاد حس وحدت نماهای شهری نیز منسجم و یکپارچه با مصالح محدود به آجر و سیمان ساخته شده تا ادراک مخاطب نسبت به فضاهای اطراف بهتر صورت گیرد.
انسجام و وحدت مجموعه به نوعی در کیفیت ادراک فضاهای شهری تاثیرگذار است و رابطه ای خاص و هماهنگ ما بین اجزا برقرار می کند وحدت با توجه به کثرت تصور و کثرت با هدف غائی وحدت دو مفهوم مکمل یکدیگرند که هم در طراحی ساختار فضاهای شهری و هم در طراحی نماها بخوبی به آن توجه شده است.
بگونه ای که بطور ناخودآگاه تمامی اجزا مجموعه در ذهن هر شهروندی، در یک کل واحد متصور می شود.
بدین ترتیب مکان هایی خلق می شود که ارزش فضایی آنها از پاسخ گویی به عملکرد مهمتر است. در واقع طراح به بهانه خلق فضای شهری مطلوب از عملکردها بهره می گیرد چرا که کیفیت های فضایی از ابعاد کمی فضاها مهمترند.
پیامدهای ظهور تکنولوژی
اغلب شهرها و محیط های سنتی و قدیمی ایران دارای بافت متراکم و فشرده ای هستند که بلوک های ساختمانی طرح کلی آن را بوجود آورده اند و فضاهای باز در میان آنها پراکنده اند. ولی بیشتر شهرها در پی تحولات قرن بیستم و حضور ماشین و احداث خیابانهای عریض جهت عبور و مرور، الگوی سنتی خیابانهایشان را از دست داده و جای آن را به اتوبانها و ماشینها داده اند.
طراح شوشتر نو در طراحی ساختار شهرک از شهرهای قدیم منطقه یعنی شوشتر و دزفول الگو گرفته است. چنانچه شبکه های عبور ماشین و پیاده مجزا طراحی شده و فضاهای عمومی با توجه به مقیاس فعالیت های انسانی تعریف شده اند.
هرچند که طراحی این شهرک در زمان معاصر صورت گرفته و متناسب با نیازهای امروز بشر متمدن می باشد و با توجه به تکنولوژی حمل و نقل صورت پذیرفته است، اما باز هم شاهد تغییراتی مشابه تغییرات قرن بیستم در این محیط زیستی ارزشمند هستیم
بسیاری از معابر عبور پیاده به علت عبور ماشین آسیب دیده، کفسازی ها تخریب شده و برخی قسمت ها آسفالت شده اند، برخی از مسیر های عبور مسدود شده اند تا پارکینگ های شخصی احداث شود. آنچنان باارزش و قابل احترام با ماشین رفتار می شود که گویی حضور و وجود آدم با تمام نیازهای کیفی و کمی به زیر سوال رفته است.
آنچه در اولویت قرار دارد ماشین و مکان پارک آن است. آنقدر این وسیله تاثیرگذار وارد زندگی مردم شده است که آنان وجود پارکینگ های شخصی را بر داشتن محیط های باز عمومی ترجیح می دهند
شوشتر نو به کجا خواهد رفت
هویت از دست رفته
در شهرک شوشتر نو فضاهای شهری با هویت بومی منطقه، تعریف و ساخته شده اند و تعلق خاطری در مردم بوجود می آورند که موجب می شود هر فرد خود را وابسته به آن مکان احساس کند چرا که مردم به فضاهای شهری هویت دار نیاز دارند.
ادراک افراد مختلف از یک مکان متفاوت است اما برقراری ارتباط حسی با هویت فضا امری اجتناب ناپذیر است که بصورت کاملا طبیعی و تا خودآگاه صورت می پذیرد.
آنچه که امروز با آن مواجهیم تغییرات بسیار و دخل و تصرف های ساکنین است که برخی ناشی از فرسودگی هاست و برخی دیگر حاصل نیازهای جدید امروز است، تغییراتی که باعث بحران هویت فضاهای شهری شده و انسجام و وحدت مجموعه را از بین برده، معنای حضور انسان با مفهوم عابر را به زیر سوال برده و عرصه های عمومی را به فضاهای باز بلا استفاده تبدیل نموده است.
در حقیقت به علت عدم انطباق نیازهای مردم با محیط زیستشان و عدم توجه به حفظ و نگهداری شهر تمامی آرمانهای طراح رو به زوال و نابودی رفته است.
توصیه ها و پیشنهادات
با توجه به مشکلات موجود و به منظور جلوگیری از تغییر و تحولات احتمالی دیگر در سالهای آتی پیشنهاد می شود که بر اساس توصیه های ذیل در نگهداری این شهر زیبا و ارزشمند و این اثر یگانه معماری کوشا باشیم:
- ایجاد مدیریت واحد در شهرک با وظایف یک شهردار
- توجه به نیازهای امروز و تغییر و تحولات در جهت رفع آنها
- ساخت و ساز جدید متناسب با نیازهای ساکنین همانند احداث پارکینگ و مراکز تجاری
- ساماندهی معابر عمومی صرفا جهت حضور عابر
- توجه به عصر تکنولوژی و وجود خودروهای شخصی و مکان یابی درست آنها در بافت شهرک
- تعهد قوی و دلسوزانه مسوولان در جهت حفظ و نگهداری کیفیت محیط شهری
- تبیین قوانین اصولی برای شهروندان در جهت حفظ محیط شهری و احترام به حقوق سایرین
کلیدواژه ها: شوشترنو، واحد همسایگس، معماری مسکن بومی، بافت شهری، عرصه های عمومی، هویت، فضای شهری
پی نوشت:
1. این هدف همزمان با رشد صنایع و احداث کارخانه ها و نیاز به تامین نیروی کار انبوه صورت گرفت، تا بدون صرف وقت و انرژی زیاد، رفت و آمد میسر گردد و بیشترین زمان را کارگران در کارخانه به کار بپردازند.
2. توقف ساخت به دلیل تحولات ی در ایران، هجوم آوارگان جنگ و تغییر در کارکرد اصلی مجموعه اتفاق افتاد
3. کلیه تصاویر ارائه شده در اسفندماه 1385 تهیه شده است.
منابع و مآخذ
1. تیبالدز، فرانسیس، شهرسازی شهروندگرا، ، محمد، نشر خاک، زمستان 1383
2. دیبا، کامران، معماری اسلامی چه چیزی نیست؟، شارستان 12و 11، 1385 بهار و تابستان
3. جولایی، سیامک، مجتمع مسی شوشتر نو، شارستان 11 و 12، 1385 بهار و تابستان
4. شایان، حمید رضا، شوشتر نو تداوم فرهنگ در کالبد امروز، معماری و فرهنگ
5. شوشتر نو ، نوربرت، مسکن حومه و شهر، پوردیهیمی، شهرام، انتشارات روزنه، 1380
منبع: مجله انبوه ساز-بهار 1387
بررسی و نوشته: ساناز حائری - عضو هیئت علمی دانشکده هنر و معماری شیراز
تدوین و آماده سازی برای انتشار در وب سایت : شهره السادات عربشاهی
(موزه علم و طبیعت دانشگاه شهید چمران اهواز جهانی شد)
های ,شوشتر ,شهری ,طراحی ,فضاهای ,نو ,شوشتر نو ,توجه به ,می شود ,فضاهای شهری ,در طراحی
درباره این سایت